Ara cümle nedir sorusu Türkçe dilbilgisi konularında önemli bir yer tutuyor. Aradaki cümle olarak da bilinen ara cümle, temel olarak bir konuda doğrudan bir şeyi ifade etmek yerine dolaylı olarak sarf edilen cümleye deniliyor. Bu durum dil zenginliğini sağladığı gibi aynı zamanda farklı konulardan da bahsederek konunun zenginleşmesine olanak veriyor.
Ara Cümle Tanımı Nedir?
Ara cümle tanımı itibariyle TDK tarafından; “doğrudan konuyla ilgisi olmayan, dolaylı cümle” şeklinde tanımlanıyor. Daha fazla açılacak olursa yalın veya birleşik yapıda olan cümlelerde anlamın biraz daha açıklanması ya da vurgulanması için ihtiyaç duyulan anlamın verildiği cümleler şeklinde tanımlanıyor. Bunun yapılması için ise noktalı virgül ya da iki kısa çizgi kullanılıyor. Böylece anlam zenginleşirken aynı zamanda daha fazla bilgi vermek de mümkündür.
Ara Söz ve Ara Cümle Aynı mı?
Ara söz ve ara cümle birbirlerine benzer olmalarına rağmen birisi sadece kelimeleri diğeri ise cümleyi ifade eder. İkisinin de ortak olan yönü cümle içinde bahsedilen konuyla ilgili olmakta ve yazarın da belirtmekte yarar gördüğü bilgileri içermesidir. Esasında ara sözler olmadan cümle anlaşılır olmalıdır. Başka bir deyişle ara sözler cümleden çıkarıldığında cümle anlam kaybı yaşamaz. Ancak bazı bilgiler ilave olarak katılmak istendiğinde ara sözlerden yararlanılmaktadır. Bunun yanında ara söz ve ara cümlenin farkı ise içinde yüklem taşıyıp taşımadığıdır. Ara söz kelime ya da kelime grubu olurken ara cümleler yüklem ya da yargı bildiren ifadelerdir.
Bu konunun daha net anlaşılması için örnek vermek gerekirse;
- Sabah kalktığımda -saat 7 gibi- ilk işim kahve içmek.
- Sabah kalktığımda -gece çok geç yatmıştım- ilk işim kahve içmek oldu.
Bu cümlelerden ilkinde kısa çizgi ile ayrılan ara öbek, ara sözdür. Çünkü herhangi bir yargı bildirmez ve yüklem içermez. Ancak ikinci cümlede yargı içerdiği ve yüklem içerdiği için cümle söz konusudur. Ara cümleler aynı zamanda eylem bildirdikleri için yukarıdaki örnekte kişinin gece çok geç yattığını okur anlamaktadır.
Böylece ara söz ve ara cümlenin farkı yargı bildirme yani yüklem içerip içermemesidir. Ara söz sadece kelime düzeyinde açıklama yaparken ara cümle eylem nezdinde açıklama yapmaktadır.
Ara Cümle Nasıl Yazılır?
Ara cümle esasında konuşma dilinde de kullanılabilir ancak bu durumda ancak anlamdan ara cümle kullanıp kullanılmadığını anlamak mümkün olur. Bunun yanında ara cümlenin bariz şekilde anlaşıldığı yer yazı dilidir. İki kısa çizgi ya da iki virgül arasında ara cümle oluşturulabilir. Örneğin;
Ahmet -ki kendisini en iyi arkadaşım olur- dün bize akşama doğru geldi.
Ahmet, ki kendisi en iyi arkadaşım olur, dün bize akşama doğru geldi.
Virgül kullanımı örneğin sıralama yapılması gereken durumlarda karışıklık yaratacağı için sık kullanılan yöntem iki kısa çizgi koyulmasıdır. Bazen tek kısa çizgi şeklinde de ara cümle yazılmaktadır ancak bu hatalı kullanımdır. Örneğin;
Ahmet -ki kendisi en iyi arkadaşım olur dün bize geldi.
Burada kısa çizgi cümle sonuna koyulmadığı için ara cümlenin nerede bittiği anlaşılmamaktadır, imla hatası olarak kabul edilmektedir.
Ara cümleler aynı zamanda cümle içinde başka yüklem barındırdıkları için cümle dışı unsur olarak kabul edilir ve cümle çözümlemelerinde ayrı olarak ele alınır veya hiç alınmazlar. Eğer ara söz kullanılıyorsa bu durumda ara sözler cümlenin yapısı ile bütünleşik kabul edilerek diğer kelimeler ile aynı görevi yükleniyor olarak değerlendirilirler. Öznenin açıklayıcısı olarak sık olarak ara sözler kullanılmaktadır.
Yorumlar (1)